Deel dit artikel

Zelfkritiek overwinnen

Als genoeg echt genoeg is

We hebben in ons leven zoveel rollen en verantwoordelijkheden – ouder, partner, werknemer, vriend, buur, broer of zus, kind. Naast dit alles is het belangrijk om te onthouden dat we ook veel verantwoordelijkheden jegens onszelf en ons eigen welbevinden hebben.

Veel mensen hebben dagelijks te maken met zelfkritiek, dus als u het gevoel hebt dat u te kritisch op uzelf bent, dan bent u niet de enige. Er zijn eenvoudige manieren om met zelfkritiek om te gaan en iedereen kan die in zijn of haar persoonlijke leven opnemen wanneer ze zich onzeker voelen.

Wat is zelfkritiek?

De termen zelfkritiek, zelfkritisch en zelfbeoordeling zijn met elkaar verbonden maar er zijn subtiele verschillen zoals blijkt uit algemene woordenboekdefinities:

• Zelfkritiek: de handeling of het vermogen van iemand om de eigen fouten of tekortkomingen te bekritiseren
• Zelfkritisch zijn of kritisch op zichzelf zijn: geneigd zijn fouten in zichzelf te vinden
• Zelfbeoordeling: de handeling of gebeurtenis waarin iemand zichzelf kritisch onder de loep neemt

Zelfkritiek is een beoordeling van uzelf die vaak als streng of negatief wordt beschouwd.¹ Zelfcritici lijden niet alleen aan meer negatieve gevoelens over zichzelf maar worstelen er ook mee om zelfondersteunende beelden of positieve gevoelens op te wekken.²

Productiviteit, prestaties, perfectie – mogelijke triggers voor zelfkritiek

Waarom zijn zoveel mensen in de huidige samenleving zo geneigd tot het hebben van zelfkritiek? Het kan zijn omdat de samenleving vaak gericht is op productiviteit, prestaties en perfectie. Door deze idealen leggen we vaak enorme druk op onszelf. Sociale media kunnen ook een trigger zijn voor mensen die geneigd zijn zelfkritisch te zijn, aangezien die u vragen uzelf te vergelijken met anderen en met de levensstijl en doelen die zij willen delen – ongeacht of die de waarheid weerspiegelen.

Iedereen heeft doelen en het is geweldig om ze na te streven, maar niet als dat betekent dat u dan te veel druk op uzelf legt om ze te behalen. Ongeacht of u uw doelen behaalt of niet, het is belangrijk dat u leert te accepteren dat u uw best doet en te weten dat dat genoeg is.

Zelfkritiek kan ons er zelfs van weerhouden onze doelen te behalen en onderzoek heeft aangetoond dat het een negatieve impact kan hebben op de voortgang richting het doel.³ Het is een vicieuze cirkel aangezien falen, of de angst om te falen, ook weer een trigger voor zelfkritiek kan zijn.

Bent u te kritisch op uzelf?

Er zijn verschillende soorten zelfkritiek die veel voorkomen in verschillende omgevingen.⁴ Herkent u een van deze karaktertrekken als u kijkt naar uzelf in uw werkomgeving?

• Twijfelen aan uzelf – “Ik verpruts de presentatie op het werk morgen”
• Uzelf de schuld geven – “Het is mijn fout dat wij niet de winnende pitch hadden”
• Uzelf een label geven – “Ik ben zo’n slechte spreker”
• Positieve punten wegwuiven – “Ik heb de presentatie goed gedaan, maar dat had iedereen kunnen doen”

Er zijn ook vele manieren waarop u thuis of in uw persoonlijke omgeving kritisch op uzelf kunt zijn:

• “Ik ben een slechte kok.”
• “Ik ben niet fit genoeg om te sporten.”

Het probleem is dat deze kleine dingetjes die we tegen onszelf zeggen vaak groter worden, zoals “We laten te vaak eten bezorgen. Ik kook niet vaak genoeg. Waarom ben ik zo lui?” of “Ik verzin altijd maar smoesjes. Ik ben zo lui.”

Klinkt dat bekend? Velen van ons hebben deze gevoelens wel eens gehad. We zijn dus niet alleen in het denken dat we niet goed genoeg zijn of het gevoel te hebben het allemaal niet meer aan te kunnen.

7 tips voor het omgaan met zelfkritiek

Als u te hard voor uzelf bent, vergeet dan niet dat u niet de enige bent. Hier zijn onze toptips voor het omgaan met zelfkritiek en negatieve gedachten:

1. Durf te dromen, maar stel realistische doelen
2. Wees niet te streng voor uzelf – doe het stap voor stap
3. Herinner uzelf eraan dat u uw best doet – u bent goed genoeg
4. Zet negatieve gedachten en gevoelens om in positieve door uw aandacht op het goede te vestigen
5. Streef ernaar de beste versie van uzelf te zijn, zonder te vergeten dat u van uzelf mag houden
6. Gebruik zelfkritiek op een gezonde manier – om uw zwakheden om te zetten in sterke punten
7. Als u beseft dat u zich verliest in zelfkritiek – vraag mensen om u heen dan om u te steunen en op te beuren

Een verandering van perspectief – zet uw zwakheid om in uw kracht

Als u beseft dat u te zelfkritisch bent, maak uzelf daarover dan geen verwijten. Daarmee zou u die vicieuze cirkel alleen maar in stand houden! Probeer in plaats daarvan uw zelfkritiek om te zetten in zelfmededogen, waardoor u meer eigenwaarde ontwikkelt en persoonlijke groei behaalt.

Opbouwende zelfkritiek, in plaats van alleen maar negatieve, helpt u uzelf vragen te stellen, kan u motiveren of helpt u van fouten uit het verleden te leren.⁴ Focus op de positieve kanten van wat u doet en wie u bent. Negeer de dingen die verbeterd moeten worden niet, maar leg de nadruk meer op dingen die u goed doet.

Blijf niet hangen in uw zelfkritiek, maar geef het de tijd en ruimte zodat u kunt zien wat belangrijk is voor persoonlijke vooruitgang. Neem uw persoonlijke verantwoordelijkheid en stel realistische verwachtingen.

Wees realistisch en stem uw doelen daar op af

We kunnen onszelf verantwoordelijk houden voor onze kernwaarden en doelen, maar tegelijkertijd kunnen we onszelf ook de ruimte geven om niet altijd op volle kracht te presteren. Een goed voorbeeld is een oververmoeide ouder die ‘s ochtends vroeg op wil staan om te gaan hardlopen, maar te moe is.

Een onderzoek van de psychologieafdeling van de universiteit van Illinois-Urbana-Champaign, Illinois, VS, wees uit dat het stellen van realistische doelen belangrijk is en dat mensen die een overdreven opgeblazen beeld van hun prestaties hebben sneller gedemotiveerd raakten dan mensen met een realistischer zelfbeeld.⁵

Zet zelfkritiek om in zelfmededogen

Zelfmededogen is veel beter dan zelfkritiek. Uit recent onderzoek bleek dat het hebben van compassie voor zichzelf enerzijds leidt tot een aanzienlijke afname van depressie, angst, zelfkritiek, schaamte, inferioriteit en onderdanig gedrag en anderzijds tot een aanzienlijke toename in het vermogen zichzelf te troosten en zich te richten op gevoelens van warmte en geruststelling van zichzelf.⁶

Een goed evenwicht tussen zelfverbetering en zelfacceptatie is een geweldig doel. Door een balans te vinden tussen het willen verbeteren van uzelf en het accepteren van wie u bent, komt u in de juiste positie om waarlijk te waarderen dat u uw best doet en dat u goed genoeg bent.

1. http://academic.udayton.edu/jackbauer/PGSG/Neff%2003%20self-comp%20alt%20health%20copy.pdf [↩]
2. https://connect.springerpub.com/content/sgrjcp/20/2/183 [↩]
3. https://selfdeterminationtheory.org/SDT/documents/2007_PowersKoestnerZuroff_JSCP.pdf [↩]
4. https://counseling.uoregon.edu/overcoming-self-criticism [↩] [↩]
5. https://pdfs.semanticscholar.org/e5e2/8c92005f42e9ba6d75123e185dddf3f8d4e3.pdf [↩]
6. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/cpp.507 [↩]