Vriendelijkheid: goed voor onze geest?
De geschiedenis wijst uit dat moeilijke tijden het beste in de mens naar boven halen. Wereldwijd is dit keer op keer bewezen tijdens natuurrampen, oorlogen en economische recessies. Vandaag de dag is het niet anders. Elke situatie is uniek en kent zijn eigen problemen, maar telkens zagen we enorm inspirerende daden van vrijgevigheid en vriendelijkheid.
In 2018 herinnerde arts Dwight McKee ons aan een beroemd citaat, dat luidt: “Wees aardig, want iedereen die je tegenkomt, voert een zware strijd.” Arts McKee vertelt verder: “Wanneer we vriendelijk worden behandeld, is het veel gemakkelijker om onze strijd te voeren, of die nu groot of klein is.” En misschien geldt dat nu meer dan ooit. “Vriendelijk zijn helpt om uw gedachten en gevoelens binnen een positief kader te houden. Dit helpt ons vervolgens weer om meer positieve gedachten, gevoelens, mensen en ervaringen in ons leven te verzamelen. Vriendelijk zijn voor anderen is in feite vriendelijk zijn voor onszelf.”
Wat bedoelen we precies met vriendelijk zijn? Vriendelijkheid kan worden gedefinieerd als aardig, vrijgevig en attent zijn.1 We zouden kunnen beweren dat mensen vriendelijk zijn om een bepaalde beloning te ontvangen (strategisch/eigenbelang). Maar we zouden ook kunnen stellen dat oprecht vriendelijke mensen vrijgevig zijn omdat het in hun aard zit om te geven om anderen, en dat ze vrijgevig zijn uit de goedheid van hun hart (onbaatzuchtig). Sommigen vragen zich misschien af of dit ertoe doet. Onderzoek heeft in elk geval uitgewezen dat ons geestelijk welzijn er baat bij heeft. Sussex University2 heeft in 2018 een onderzoek uitgevoerd waarbij de hersencellen werden onderzocht van meer dan duizend deelnemers die ‘iets aardigs’ deden. De analyse bij dit onderzoek was tweeledig: wat gebeurt er in de hersenen als mensen iets doen dat werkelijk onbaatzuchtig is, en wat gebeurt er als het strategisch is? Het bleek dat beide groepen voordelen ervoeren, ongeacht hun motivatie. Bij beide groepen was het beloningsgebied van de hersenen actiever (gebruikte meer zuurstof). Maar bij de onbaatzuchtige groep waren ook andere gedeelten van de hersenen actiever. Het belangrijkste punt is dat dit onderzoek bevestigt dat we onszelf helpen door anderen te helpen.
En juist dit was de focus van het rapport van de Mental Health Foundation uit 2012: ‘Doing good? Altruism and wellbeing in an age of austerity’.3 Dit onderzoek toonde aan dat het helpen van anderen daadwerkelijk een gunstig effect heeft op onze eigen geestelijke gezondheid en ons eigen welzijn. Het onderzoek liet zien dat het helpen van anderen stress kan verminderen, ons emotionele welzijn kan verbeteren en zelfs onze fysieke gezondheid kan stimuleren. Ook bleek dat het helpen van anderen zorgt voor fysiologische veranderingen in onze hersenen. Deze veranderingen houden verband met geluk: er komt namelijk oxytocine (ook wel het liefdeshormoon genoemd) vrij in onze hersenen, waardoor vervolgens de chemische stof stikstofmonoxide vrijkomt. Deze stof verlaagt onze bloeddruk en verbetert de gezondheid van het hart.
Het helpen van anderen kan ons ook het gevoel geven dat we erbij horen en daardoor eenzaamheid verminderen. Het kan negatieve gevoelens wegnemen of verminderen en ons helpen om innerlijke rust te vinden, wat weer kan leiden tot harmonieuzere relaties. Het is niet voor niets dat de kracht en het potentieel van vriendelijkheid dit jaar de speerpunten zijn van de Mental Health Awareness Week (18-22 mei 2020) in het VK, georganiseerd door de Mental Health Foundation.4 Het oorspronkelijke thema was slaap.
Zoals we weten, reageren we allemaal anders in tijden van crisis en moeilijkheden. Sommigen blijven rustig, kalm en beheerst, terwijl anderen terughoudend, boos of gedeprimeerd reageren. De een reageert negatief, de ander zoekt naar positieve punten, en weer iemand anders vindt het moeilijk om redelijk te blijven. Natuurlijk kunnen deze gevoelens van dag tot dag verschillen. Dat is ook niet erg. Er is geen ‘juiste’ manier om te reageren.
Ook verschilt de manier van helpen van persoon tot persoon. Sommige mensen willen gewoon even met rust worden gelaten, terwijl andere mensen juist graag met iemand willen praten. Het is in ieder geval belangrijk dat we weten dat er iemand voor ons klaarstaat. Vaak kan een klein gebaar al een groot verschil maken.
Zoals arts McKee in 2018 zei: “We zijn ons vaak niet bewust van de strijd die mensen die we ontmoeten doormaken, en dat geldt zelfs voor degenen die we goed kennen. Wanneer we vriendelijk worden behandeld, is het veel gemakkelijker om onze strijd te voeren… Vriendelijkheid is misschien wel een van de belangrijkste hulpmiddelen om ons leven vorm te geven. We weten niet waar andere mensen mee worstelen. En zij weten ook niet waar wij mee te maken hebben. Maar als we allemaal wat aardiger doen, profiteert iedereen op aarde van de positieve energie die we samen kunnen creëren.”
Op dit moment heeft vriendelijkheid bijna overal de overhand. Denk bijvoorbeeld aan alle buren die boodschappen voor elkaar doen, alle spontane telefoongesprekken die we voeren en alle nieuwe steungroepen die ontstaan. Misschien komt deze vriendelijkheid niet alleen naar voren in tijden van crisis? Misschien valt het ons nu gewoon meer op? Hoe het ook zij, dit is het pad dat we moeten blijven volgen.
