Geestelijke gezondheid en sociale media
Geestelijk gezond blijven in dit tijdperk van sociale media
Sociale media zijn de grote paradox van deze generatie en roepen veel discussie en emotie op. Ikzelf had er ook een ingewikkelde relatie mee. Sociale media vormen een hoeksteen van moderne communicatie; ze maken netwerken eenvoudig en contact onderhouden met vrienden van over de hele wereld mogelijk. Verandering wordt gestimuleerd en het biedt een platform voor gratis publiciteit. Een revolutionaire ontwikkeling die veel mensen een stem heeft gegeven.
Maar aan de andere kant kunnen ze ons ook het gevoel geven dat we waardeloos zijn!
Toen ik het rapport over geestelijke gezondheid las dat in opdracht van Lifeplus is geschreven, verbaasde het me niets dat vier van de vijf respondenten gelooft dat sociale media een rol hebben gespeeld in de toename van het aantal depressies. Technologie is iets waarmee het merendeel van de bevolking wel te maken heeft. De kans is dan ook groot dat dit een effect op de gezondheid heeft.
Volgens veel online rapporten heeft Facebook de meeste actieve gebruikers, gevolgd door YouTube en dan Instagram. Het aantal gebruikers van en interacties op Tik Tok, de app waar vooral de jongere generatie dol op is, nam tijdens de lockdown echter aanzienlijk toe.
De grote boosdoener?
Sociale media staan om vele redenen in een slecht daglicht. Het verslavende element ervan alleen al is reden tot zorg. Ik controleer mijn telefoon gemiddeld dertig keer op een dag, uit gewoonte, zonder dat ik het zelf eigenlijk opmerk. Mijn hersenen worden onbewust door bepaalde favoriete apps aangetrokken Simon Sinek brengt deze kwestie onder de aandacht in het spraakmakende interview op ‘Inside Quest’. Hij beweert dat gebruik van sociale media precies hetzelfde chemische stofje (dopamine) in het brein aanmaakt dat ook ontstaat wanneer we alcohol drinken, drugs gebruiken of gokken. Als iemand bijvoorbeeld een foto ‘liket’ krijgen we een dopamineboost. Of als we een nieuwe volger krijgen. In de puurste vorm is dopamine ‘genot’ en wij mensen kunnen daar geen genoeg van krijgen. Waar er voor andere mogelijk verslavende stoffen allerlei beschermende en beperkende maatregelen gelden, zijn die er voor sociale media vrijwel niet. We kunnen ze wanneer we willen, waar we willen en op elke leeftijd gebruiken. Dit oneindige gebruik wordt niet als iets gezonds gezien.
“De cultuur van ‘likes’ op sociale media kan desastreus zijn voor onze stemming en ons zelfvertrouwen. En dan hebben we het nog niet eens over FOMO (fear of missing out, de angst om iets mis te lopen) en de druk om altijd actief te laten zien hoe leuk u het hebt (bijvoorbeeld met foto’s waarbij u er op uw best uitziet). Dan is er nog de verleiding om rond te snuffelen op de profielen van mensen uit het verleden en er zo achter te komen dat uw ex nu met een model aan het daten is. Soms is het beter voor ons genezingsproces om bepaalde informatie pas te horen als we er klaar voor zijn om die te horen. Maar door sociale media is dit onmogelijk. We hebben onbeperkte toegang tot een rijkdom aan kennis, die niet alleen goed maar ook slecht voor ons kan zijn.” 
Vroeger voelde ik ook de druk om online een ‘perfect leven’ te tonen. Ik kon niet gewoon van een heerlijke maaltijd genieten of lol hebben met vrienden. Ik moest alles vastleggen en wachten tot anderen mijn ervaring onderschreven door op de hartjesemoji te klikken. En als ik dan zag dat vrienden of collega’s iets aan het doen waren dat er leuker uit zag, daalde mijn stemming gelijk.
Uiteindelijk had mijn relatie met Instagram ook invloed op mijn slaap. Het licht van mijn telefoon zo dicht bij mijn gezicht onderdrukte de aanmaak van melatonine, een hormoon dat ons helpt ons moe te voelen. Soms lag ik gewoon tot 2 uur wakker om te scrollen door eindeloze feeds.
Dit slaaptekort zorgde ervoor dat ik me de volgende dag vermoeid voelde en dat ik niet genoeg energie had om normale dingen te doen die bij zelfzorg horen, zoals een gezonde maaltijd eten of genoeg water drinken. In plaats daarvan had ik enorm veel zin in suiker en cafeïne om de vermoeidheid te bestrijden. Ik voelde me machteloos en gefrustreerd door de cyclus waarin ik vast was komen te zitten.
De juiste balans vinden
Maar wat is dan het antwoord? Moeten we alle apps direct verwijderen en elk spoor van sociale media van de wereld vernietigen? Natuurlijk niet. Ten eerste zou ik dan een hypocriet zijn. Ik heb er mijn carrière tenslotte rond opgebouwd. Voor velen zijn sociale media een belangrijk hulpmiddel om hun onderneming te promoten, voor mij ook. Een die voordelig is en het publiek bereikt waar mijn merk zich op richt.
Ondanks de valkuilen kunnen sociale media een ongelooflijk positief en krachtig middel zijn, mits ze juist worden beheerd. Voor veel mensen met een psychische aandoening (ik ook) is het een uitlaatklep en een manier om steun te krijgen van anderen in een vergelijkbare situatie
Tijdens enkele van mijn donkerste momenten, zocht ik contact met mijn online community en kreeg ik enorm veel steunbetuigingen en adviezen van mensen die ik nog nooit had ontmoet. Ik werd overspoeld met liefde en dit vormde de basis van mijn herstel. Natuurlijk zijn er volop trollen te vinden, maar datzelfde geldt voor aardige en lieve mensen.
Tijdens de strengere fases van de lockdown werden sociale media ook een hulplijn voor veel mensen, vooral voor diegenen die alleen wonen. Met Facetime, Skype, Zoom, House party, enz. konden familie en vrienden elkaar toch zien en elkaar zo oppeppen.
Dankzij dergelijke apps konden veel bedrijven ook blijven functioneren zonder al te veel verstoringen.
De beste tips om online gezond te blijven
1. Bewust gebruik – Het is belangrijk dat u zich bewust bent van uw gebruik van sociale media, net zoals wanneer we van andere genotsmiddelen genieten. Ik zou bijvoorbeeld niet als ik wakker word al gelijk een glas wodka achterover slaan. Op mijn telefoon kijken zou dus ook niet mijn eerste prioriteit moeten zijn. Laat uw geest eerst rustig en natuurlijk wakker worden, voordat u allerlei prikkels moet verwerken.
Er is niks mis met plezier hebben met sociale media, maar zoals voor alle leuke dingen, geldt hier ook: geniet met mate. Uw gebruik beheren is dus belangrijk. Maar dat moet niet als een straf voelen. De hersenen accepteren onthouding zelden zonder strijd of zonder een vervanging. Ik vergelijk het met een kind van wie het lievelingsspeeltje wordt afgepakt.
Als u dus even uw telefoon aan de kant legt, is het slim een andere leuke of ontspannende activiteit te doen. Neem een lekker bad, maak een wandeling, houd een Netflix-marathon of nog beter, ga lekker ouderwets een potje ganzenborden met uw gezin! Laat de hersenen zien dat dopamine ook kan worden aangemaakt door andere dingen, die offline zijn.
2. Stel een bedtijd in voor sociale media – Streef ernaar het gebruik na 21:00 uur te beperken, maar nogmaals: zie dit niet als een straf. Gebruik het als een gelegenheid om een nieuw ritueel voor het slapen gaan te creëren. Denk bijvoorbeeld aan een kop warme chocolademelk en een aflevering van een bepaalde serie of een aantal hoofdstukken in een goed boek. Als u echter net zoals ik uw telefoon gebruikt om e-boeken te lezen (niet ideaal, maar ze zijn goedkoper dan pockets), kunt u uw telefoon het beste op de nachtmodus zetten, zodat het licht ervan geen invloed heeft op de aanmaak van melatonine. Zet de meldingen van apps uit om niet te worden afgeleid. U kunt dit in de instellingen van uw telefoon doen of in de app zelf.
3. Kijk altijd kritisch naar de context – Foto’s op Instagram kunnen ons het gevoel geven dat ons leven niet goed genoeg is. Maar we accepteren maar al te graag de neprealiteit van dergelijke foto’s.
Vergeet niet dat we alleen maar de beste versie van onszelf online zetten, op een feestje, tijdens een vakantie, als we lol hebben. Dat zit er gewoon ingebakken.
We delen echter onze minder perfecte dagen niet. Bijvoorbeeld dat ik zondag vijf uur lang met een fikse kater in mijn pyjama op de bank hing en mijn cornflakes rechtstreeks uit het pak at. Dit schept een onrealistisch beeld van de wereld. Als we onze eigenwaarde laten afhangen van hoe we het doen in vergelijking met anderen, is dat niet alleen ongezond, het is ook iets waarover we zelf helemaal geen controle hebben. De werkelijkheid wint het bijna nooit van een fantasie.
Dus u kunt zich best even verdrietig/jaloers/gefrustreerd voelen, maar bedenk dan dat sociale media niet het complete plaatje laten zien. Natuurlijk, die foto van X die op het strand ligt ziet er paradijselijk uit, maar had hij niet eerder voedselvergiftiging opgelopen? Misschien hing hij tien minuten voordat deze foto werd genomen nog wel boven het toilet. Of misschien is de foto niet eens actueel. Het kan ook van een vakantie enkele maanden geleden zijn.
Een van de mooiste selfies van mezelf op Instagram was genomen toen ik me verschrikkelijk voelde. Ik voelde me opgeblazen, moe en had helse pijn. Toch zag ik er geweldig en vol levenslust uit op de foto.
Tegenwoordig probeer ik zo echt mogelijk te zijn om deze fantasiewereld te doorbreken, maar zelfs ik ben niet immuun voor ijdelheid.
4. Volg positieve groepen/hashtags/content – Ik volg de hashtag #dogsofinstagram gewoon omdat ik dan zeker weet dat ik daar veel plezier aan beleef! Ik moet lachen bij het zien van spelende puppy’s of honden die omrollen. Het geeft me een blij gevoel en biedt een goede balans.
Sociale media bieden een ongelooflijke manier om onszelf virtueel te omringen met de dingen waarvan we houden en ons dagelijks wat positiviteit te bieden.
Behalve mijn vrienden en collega’s volg ik mensen die me inspireren of die me een goed gevoel over mezelf geven. Dit advies kan ik niet vaak genoeg geven, met name aan tieners.
Ik gebruik mijn sociale media om contact te onderhouden met verschillende gemeenschappen over de hele wereld op het gebied van geestelijke gezondheid, schrijven, vintagekleding en feminisme. Net waar ik op dat moment in geïnteresseerd ben.
Dankzij sociale media ken ik nu enkele geweldig mensen die ik anders waarschijnlijk nooit had ontmoet.
Onthoud: U HEBT de controle over uw feed, dus maak het iets dat goed is voor u!
5. Volg mensen niet uit ‘haat’ – Hier maken we ons in meer of mindere mate allemaal wel schuldig aan. Het volgen van mensen wiens leven ons jaloers maakt of die we zeer vervelend vinden maar die we toch willen bespioneren. Op een vreemde manier is het heerlijk venijnig, maar uiteindelijk vreet het energie en daalt hierdoor onze stemming.
Doorloop regelmatig de accounts die u volgt en blijf alleen de accounts volgen die voor u werken. Zie het als een voorjaarsschoonmaak voor uw hersenen.
Als u bang bent dat iemand het zal opmerken als u hem of haar ‘ontvolgt’, zet die persoon dan gewoon op ‘stil’. Daar hebben ze geen weet van en u krijgt hun negatieve feed niet te zien.
6. Negeer de trollen – Dit lijkt misschien een inkoppertje, maar u zult versteld zijn van hoeveel mensen in deze val lopen (ik ben er zelf daar ook een van). Hoewel de verleiding groot kan zijn, moet u niet vergeten dat u NOOIT een discussie met een trol zult winnen; het maakt niet uit hoe gevat of slim uw antwoord is.
Trollen teren op interactie. Zie ze als een vampier of een bloedzuiger die uw energie leegzuigt. Bescherm dus uw geestelijke energie en klik gewoon op ‘blokkeren’.
Vergeet niet accounts die intimiderend of bedreigend zijn te rapporteren.
Sociale media kunnen op zoveel verschillende manieren gedefinieerd worden en vaak in uitersten. Ze zijn zowel machtig als gevaarlijk, zowel positief als negatief, en zowel goed voor het gemeenschapsgevoel als isolerend. Er is geen gulden middenweg als het gaat om de publieke opinie.
“Het rapport van Lifeplus bracht enkele belangrijke inzichten aan het licht. Sociale media kunnen inderdaad bijdragen aan geestelijke stoornissen, zoals depressie. Maar wanneer ze op de juiste manier worden beheerd en in combinatie met een gezonde levensstijl worden gebruikt, kunnen ze ook enorm veel voordelen opleveren”.
De truc is om bewust en proactief te zijn en nieuwe, gezonde gewoonten te creëren. Geniet van uw online ervaring, maar pas ook op uw geestelijke gezondheid.
Claire Eastham is een bestsellerauteur, blogger over geestelijke gezondheid, campagnevoerder en themaspreker. Bekijk haar bekroonde blog ‘We’re All Mad Here.’
Gemoedstoestand is slechts een van de vier essenties van onze Lifeplus-filosofie. Actief blijven, gezonde voeding en voedingssupplementen zijn ook belangrijke onderdelen. Lees hier meer artikelen over gezondheidsadvies en bekijk content van onze andere deskundige welzijnsauteurs.
Andere bronnen van advies en ondersteuning…
Een van de grootste liefdadigheidsinstellingen voor geestelijke gezondheid in het Verenigd Koninkrijk is MIND. Op de website van MIND vindt u een overvloed aan informatie, advies en ondersteuning, waaronder lokale kantoren bij u in de buurt.
YoungMinds is een nationale liefdadigheidsinstelling die jongeren met geestelijke gezondheidsproblemen ondersteunt. Er is een gids van CAMHS (NHS Child and Adolescent Mental Health Service) beschikbaar en u kunt een lijst met hulplijnen en websites bekijken voor allerlei soorten geestelijke gezondheidsproblemen, zoals sociale media, alcohol en drugs.
De Molly Rose Foundation is een liefdadigheidsstichting die is opgericht door de familie Russell na het tragische verlies van de 14-jarige Molly Russell in 2017. De stichting verricht waardevol werk op dit gebied en heeft een belangrijke bijdrage geleverd bij het verbod op schadelijke inhoud over zelfverwonding en zelfmoord op Instagram.
